Travma ve Kriz'de Tedavi Süreci

Krizler ve travmatik olaylar bireyi duygusal, davranışsal ve fiziksel olarak olumsuz etkileyen baş edilmesi güç ve normal yaşam şartlarını zorlaştıran olaylar ve durumlardır(krizler ve travmalar,Ayten Zara)
  
Hayatımızın bir döneminde baş edemeyeceğimiz bir yaşantı geçirme olasılığımız çok yüksektir.
Krizde tedavi sürecini anlatmaya çalışırken böyle bir örnek olayla başladım. Bir ailedeki psikolojik durumu kısaca gözden geçirdim ve tedavi sürecini yazdığım kısa ve kurgusal seanslar üzerinden anlatmaya çalıştım. 

Tedavi sürecinin 3 aşaması; I.Başlangıç, II.Orta Faz, III. Sonuçlandırma

Birde kısaca neden kriz konusuna değindiğimi açıklamak istiyorum. Bunun nedeni bu sıralar sıkça yaşanan patlamalar(örnek ankaradaki patlama) ve bunların insanlarımızda açtığı travmalar. İlk bu olayların insanlar üzerindeki etkisini tam anlayamamıştım fakat insanlardan sık sık bu patlamalarla ilgili kabuslar duymaya başladım ve bunun toplu travmaya neden olabileceğini düşündüm. İnşallah ilerleyen yazılarımda bu durumla ilgili alınabilecek önlemlere deyinebilirim..

 OLAY

Örnek olay biraz üzücü belki gazetelerde göreniniz olmuştur. Fotoğraftaki kızın adı Gizem Akdeniz. Öldürüldüğünde henüz 6 yaşındaydı. Şimdi bu olaya ve ailenin neler yaşayabileceğine kısaca bakalım. Olayın gerçekleşme nedeni ailenin akrabası olan S.A ile Gizem'in büyük ablası Gamze'nin planlanan evliliklerinin bozulmasıydı. Bu duruma öfkelenen S.A aileden önüne kim gelirse ona zarar vermek için eve geldi. Evde sadece küçük kız vardı annesi çarşıya bir şey almak için gitmişti. S.A Gizem'i piknik bahanesiyle evden çıkardı ve  önce bıçaklayarak sonrada yakarak öldürdü.

Ailenin içinde olduğu duruma bakarsak; anne çocuğunu evde yalnız bıraktığı için kendini suçlayacak devamlı belkilerle kendini yiyip bitirecektir. Benzer şekilde ablada belki evliliği reddetmeseydim böyle olmazdı gibi benzer düşüncelerle kendini bitirecektir. Olayın betimlemesi bile insanda travma yaratabilecek gibi görünürken kim bilir bu durumu yaşamak ne kadar zordur. Babada da benzer suçluluk duyguları oluşabilir çoğu zaman yakınını kaybeden insanların kendilerini suçlu hissettikleri konular mantığa dayanmamaktadır. Şimdi aşağıda kendi yazdığım bazı diyalogları ve bunlardan faydalanarakta tedavi sürecini vereceğim. Bu süreçte babanın tedavi sürecini işledim çünkü ailenin güçlü bireyi o gibi görünüyordu. Eğer onun krizin aktif sürecini başarıyla atlatmasına yardım edebilirsem ailenin hayatlarını da kurtarabilirim..

       I.Oturum

Danışman: Merhaba Mustafa, danışmaya gelme amacın nedir?

Baba: Arkadaşım profesyonel yardıma ihtiyacım olduğu konusunda ısrar etti. Başta gelmek istemedim ama ailem için sağlam durmam gerektiğini söyleyince en azından deneyelim dedim.

Danışman: Profesyonel yardıma ihtiyacınız olduğunu söylediğiniz konudan söz edebilir misiniz?

Baba: Şeyyy (duraksama) Böyle bir durum nasıl anlatılır bilemiyorum. Açıkçası bunu deşmenin bana ne faydası olacak.

Danışman: Mustafa, anladığım kadarıyla çok yoğun duygular yaşıyorsun ve bunu nasıl anlatacağını bilmiyorsun.

Baba: Hem evet, hem hayır. Ben sadece bunun faydalı olacağından emin değilim.

Danışman: Buraya geldiğine göre bu sürecin en azından işe yarayacağını umuyorsun. Gelin birlikte çözüm yolları bulmaya çalışalım.

Baba: Haklısınız.(yutkunur) Ben kızımı kaybettim buraya gelme sebebim bu.

Danışman: Kızınızın ölümü hakkında daha fazla söz edermisiniz? 

1) BAŞLANGIÇ 

•  Bilgi alma ve değerlendirme işlemleri uygulanır(Bireyin ne için geldiği?, daha önce böyle bir problemle karşılaşıp karşılaşmadığı? Vb.) Yukarıda da benzer sorularla başladık. 
  

• Bu hırpalayıcı durumun tanımı yaptırılır. Olayı yoluna koymak için o ana kadar yapılanlar, yardım arayışları konuşulur.Bu aşama ilk oturumun en önemli aşaması sayılabilir. Çünkü travma yaşayan bir birey ilk başlarda olay hiç olmamış gibi davranabilir. Daha sonrada olayı direk kabul etmez araya inkar, çarpıtma gibi savunma mekanizmalarını sokar.

•  Durumun bireyi ne denli yaşamdan kopardığı araştırılır. Belli bir alanda mı, yoksa tüm yaşamı etkileyen bir sorun mu yaşanmaktadır. Bunu belirleme de “çok zor günler yaşıyorsun…?”, “nasıl idare ediyorsun?” şeklindeki yaklaşımlar etkili olur.

• En önemli sorun nedir ve nereden başlamak gerekir? Sorularına birlikte cevap arama.
  Açık, net, spesifik bir çalışma programı yapılır. Bu konuda krizdeki birey ile anlaşma halinde olunmalıdır. 
  

  
  
   

       II.Oturum

Danışman: Geçen oturum kızının ölümü ve hissettiklerin hakkında konuştuk. Bunun oluşturduğu sorunlardan bahsediyorduk istersen buradan devam edelim. Evde durumlar nasıl?

Baba: Evde birbirimizle konuşmuyoruz. Eşim kendini ev işlerine verdi sabah akşam temizlik yapıyor. Sanırım bu onun durumla baş etme şekli. O olay olduğundan beri ev ölü evi gibi.(gözleri dolar)

Danışman: Aileni kötü durumda görmek ve birşey yapamamaktan dolayı kendini çaresiz hissediyorsun. Peki sen gününü nasıl geçiriyorsun? Örnek bir gününden bahsedebilirmisin?

Baba: Sabahları gördüğüm kabuslarla uyanıyorum. Ve(duraksıyor) kızımın öldüğünü tekrar tekrar hatırlıyorum. Gün içinde hiçbirşey yapacak halim kalmıyor.

Danışman: Hissettiğin duyguları paylaşabileceğin biri var mı?

        III. Oturum

Danışman: Geçen oturumlarda kızının ölümü ve sonrasında yaşadığınproblemlerden bahsettik. Beraber üzerinde duracağımız.bir plan hazırladık. Bu hafta neler yaptın?

Baba: Dediğiniz önerilerilerin bazılarını yapmaya çalıştım. Eşimle o günden beri ilk kez kızımızın ölümü hakkında konuştuk. Uzun saatler birlikte ağladık. Dediğiniz gibi birbirimizle bunları konuşmak iyi oldu. İkimizinde gerçekten konuşacak çok şeyi varmış.

Danışman: Çözümler için çaba göstermen beni sevindirdi. Peki ailenin diğer üyeleri ve arkadaşlarınla ilişkilerin nasıl?

Baba: Şeyyy.. Arkadaşlarla konuşmadım. Dediğiniz gibi küçük çocuklarımı olabildiğince kızımın ölümünün ayrıntılarından uzak tutuyorum. Bu kaybı anlayabildiklerinden emin değilim. Büyük kızım Gamze ise sizinle görüşmeyi kabul etti.

2) ORTA FAZ ( 2-5 seans)

• Olayın kişideki etkileri üzerinde durulur. Olay ve olayın kişi üzerindeki etkileri iyice anlaşılmaya çalışılır. Travma yaşayan bireylerin sıklıkla sosyal hayatı yok olur bu durumda ya eski sosyal hayatını yeniden düzenlemesi için ya da yeni bir sosyal hayat oluşturması için bireyle çözüm yolları geliştirilir. Destek grupları bu konularda bazen yardımcı olmakla birlikte kronik yas durumuna yatkınlık yaratma riskinide içinde bulundurur.

• Bireyin güçlü ve zayıf yönleri üzerinde objektif bir şekilde durulur. Ve bunlardan yapıcı ve yararlı olanlar üzerinde odaklanılır. Bireyin var olan potansiyelini ortaya çıkarması ya da geliştirmesi esas amaçlardandır. 
   
• Çözümün bireyin içinde olduğu desteklenir, somut çözüm yolları belirlenir.
   
• Kısa zamanda uygulanmak üzere ev ödevleri verilir. Bunlar kaybettiği sosyal ortamı tekrar sağlamasına yardım edecek şeyler olabilir. Örneğin birileriyle görüşme ayarlanabilir.( Not:Bireye, travmasını birileriyle konuşması için zorlama yanlış bir yaklaşımdır)

    
   SON OTURUM

Danışman: Bugün seninle son oturumu yapacağımı daha önceden söylemiştim. Bu oturuma başlamadan önce bu güne kadar yaptığımız oturumları kısaca toplayalım. İlk oturumda konuşmakta biraz isteksizdin çünkü danışma sürecinin işe yarayacağından şüphe duyuyordun...................................... Kısaca oturumların özetleri böyle. Psikolojik danışmaya gelirken ki beklentilerin ve davranışsal amaçlarından ne kadarı karşılandı?

Baba: Açıkçası ilk geldiğimde sizinde söylediğiniz gibi çok umutlu değildim. Fakat şimdi kızımı geri getiremesemde yaşamam gereken bir hayat ve ailem var. Ailemle ilişkilerim ilk geldiğim zamana göre çok daha iyi. Artık karımla duygularımızı paylaşıyoruz. Kızımlada aynı şekilde.

Danışman: Peki bitireceğini duyunca ne hissettin?

Baba: İlk başta biraz kaygılandım. Çünkü buraya geldiğimde perişan bir haldeydim. Fakat hayatımın sonuna kadar danışmaya devam edemem. 

 

 

3)SONUÇLANDIRMA (1-2 görüşme)

 

• Geçmiş görüşmeler gözden geçirilir. 
  

• Bireyin bitirmeye yönelik dirençleri varsa bunun üzerinde çalışılır. Çoğu danışanın bitirmeyle ilgili kaygıları vardır bu kaygılar üzerine bitirmeden önceki görüşmede konuşulması süreç açısından çok önemlidir.
  

• Buraya geldiği günden beri kaydedilen gelişmelere bakılır. Bu gelişmeler danışmana motive verir.

•  Şuan ki durum ve gelecek planlamaları konuşulur. Bu konu süreci bitirmeden önce kalan önemli durumlardan biridir. Danışma sürecinin son dokunuşları olarak düşünülebilir.

• Kapının ona daima açık olduğu mesajı verilir ve oturum tamamlanır.

 

 Travma Tedavi Süreciyle İlgili Genel Bilgiler

 

1>> "Ya Hep Ya Hiç" Mantığı, travma geçiren bireylerin düşünce sistemini ifade eder. Birey olayları düzgün bir şekilde işleyebilme farklı açılardan bakabilme kabiliyetini düzgün kullanamaz. Bu durumda bireyin önüne farklı çözüm yolları sunmalı ve doğru kararı almasına yardım etmeliyiz. 

2>> Destekleyici tutum, travma geçiren bireylerde danışma sürecinde önemli bir yer tutar. Fakat destekleyici tutumun düzeyine 1. oturum dışında dikkat edilir. Çünkü aşırı destekleyici tutumlar bireydeki psikopatolojik süreçlerle ilişkili olarak iç görünün kaybedilmesine neden olabilir.

3>>Krizin aktif döneminde birey bir dönüm noktası yaşar. Bu dönüm noktası yaklaşık 4-6 hafta içinde ya iyiye ya da kötüye doğru bir seyir izler. Bu yüzden krize müdahalede en çok başarı krizden hemen sonra yapılanlarda görülür.

4>>Krize müdahale hizmeti kısa dönemlidir.
Zaman sınırlaması olmasının nedenlerinden biride, zaman sınırlamasının başvuranın motivasyonunu arttırabileceğidir. En çok 12 görüşmede sonlandırılır. Uzunluğu genellikle 6 görüşme etrafındadır.

5>> Kişinin kriz deneyiminden öğrenme becerisini güçlendirirken, gelişme şansıda tanır. Travma yaşamanın çok kötü bir durum olduğunu biliyorum fakat şöyle bir durum var ki birey en çok değişim ve gelişime bu dönemlerde açıktır çünkü eski başetme mekanizmaları artık işe yaramamaktadır. Bu dönem başarıyla atlatılabilirse küllerinden doğan Anka kuşu gibi gelişerek çıkma ihtimaliniz vardır.

 Sen, ben, hiç kimse hayat kadar güçlü darbe vuramayız. Ama önemli olan ne kadar güçlü vurabildiğin değil. Önemli olan o darbeyi yedikten sonra ileriye doğru devam edip etmediğindir. Kaç darbe alıp hayatta yoluna devam edebiliyorsun. İşte kazanmak böyle bir şey. (Rocky Balboa)